Commissievergadering op 22 oktober 2025

Mijnheer de voorzitter, mijn vraag is natuurlijk ingegeven door het incident boven het kamp van Elsenborn. De vraag was niet of België ooit aan de beurt zou komen met het overvliegen van drones die er niet thuis horen, maar wel wanneer dit zou gebeuren. Het is nu effectief ook gebeurd boven het kamp van Elsenborn.

Vanochtend hebben we hierover een zeer boeiende gedachtewisseling gehad in de commissie voor de Opvolging van Militaire Missies, achter gesloten deuren. Daar hebben we vernomen dat het onderzoek nog loopt. Ik heb daar respect voor. Mijnheer de minister, u zult straks hoogstwaarschijnlijk zeggen dat u nog geen informatie kunt verspreiden, omdat het onderzoek loopt, en dat moeten wij als commissieleden respecteren. Ik ben er ook van overtuigd dat u ons te woord zult staan zodra de informatie wel beschikbaar is.

Dit is echter geen op zichzelf staand incident. Overal in Europa zijn al soortgelijke incidenten gemeld, soms zonder gevolgen, soms met zware gevolgen, zoals het platleggen van een aantal luchthavens in Denemarken. Het is duidelijk dat Poetin ons test en pest. Op een gepaste manier reageren, is zeker niet gemakkelijk. Er moet altijd gestreefd worden naar proportionaliteit, zeker boven burgerdomeinen en civiele luchthavens. Die drones zomaar neerhalen klinkt eenvoudiger dan het in realiteit is. Dat beseffen wij heel goed. Het zal een zoektocht vergen naar een evenwicht om de juiste proportionele middelen en de juiste proportionele acties te koppelen.

Het ene incident is ook niet het andere. Jens Franssen heeft dit op VRT mooi verwoord. Het feit dat drones boven de bossen van Elsenborn de aanwezige everzwijnen kunnen detecteren, is misschien niet zo ernstig, maar als dergelijke drones boven de 10 de tactische wing in Kleine Brogel zouden worden gezien, dan hebben we te maken met een ander niveau van incident en zal daarop anders moeten worden gereageerd.

Mijn vraag is heel eenvoudig. Mijnheer de minister, kunt u politiek nog iets toevoegen aan het debat dat wij vanochtend achter gesloten deuren hebben gevoerd?

Naar aanleiding van een zeer interessante gedachtewisseling deze ochtend en wetende dat het onderzoek loopt, zijn er misschien enkele vragen waarop mogelijk wel een antwoord kan komen.

In de nacht van 2 op 3 oktober van dit jaar werden boven het militair terrein van Elsenborn, in de Oostkantons nabij de Duitse grens, vijftien drones waargenomen. Het incident werd blijkbaar toevallig opgemerkt dankzij een testopstelling die specifiek is ontworpen om drones te detecteren. Die opstelling wist de toestellen vast te leggen terwijl ze over het terrein vlogen. Het gaat om een terrein van 28 vierkante kilometer. Het terrein wordt gebruikt als trainingskamp voor de Landmacht, inclusief zones voor onder andere schietoefeningen. Volgens de pers zouden de drones vanuit België richting Duitsland zijn gevlogen, waar ze eveneens werden opgemerkt door de politie van het Duitse stadje Düren.

De herkomst van de drones en wie ze bediende, is voorlopig nog onbekend en dus onderwerp van het lopende onderzoek. Aangezien de drones mogelijk de landsgrens zijn overgestoken, kan het incident ook internationale implicaties hebben. De samenwerking met de Duitse autoriteiten is opgestart om de vluchtgegevens en eventuele sporen verder te analyseren.

Er kunnen mogelijk antwoorden komen op volgende vragen.

Welke maatregelen werden onmiddellijk na de waarneming genomen?

Kunt u iets meer zeggen over concrete stappen in het onderzoek en wanneer resultaten te verwachten zijn? Wordt er samengewerkt met andere Belgische veiligheidsdiensten, zoals de Veiligheid van de Staat of de Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, in het kader van dat onderzoek?

Werd er een verhoogde paraatheid afgekondigd binnen Defensie naar aanleiding van dat incident?

Zijn er nog lacunes in de huidige wetgeving die het moeilijk maken om op te treden tegen ongewenste dronevluchten boven defensieterreinen?

Welke rol speelt Defensie bij het opstellen van nationale richtlijnen voor het dronegebruik in gevoelige gebieden?

Boven het militair kamp van Elsenborn in de provincie Luik zijn recent in totaal vijftien verdachte drones waargenomen, verspreid over een periode van vier maanden. De meldingen gebeurden op wisselende tijdstippen, vaak ’s avonds of ’s nachts. Het terrein van Elsenborn is eigendom van Defensie en wordt gebruikt voor schietoefeningen van het Belgische leger en buitenlandse legers. De Luchtmacht, de militaire inlichtingendienst ADIV en de federale politie voeren momenteel een onderzoek naar de waarnemingen. U hebt vanmorgen nog bevestigd dat het onderzoek nog loopt.

We zouden toch graag wat meer informatie krijgen waar mogelijk. De incidenten zijn immers ernstig. De herkomst van de drones is nog niet bevestigd. Er bestaat een reëel risico dat gevoelige militaire informatie, zoals bewegingen, procedures en installaties, in kaart kan worden gebracht door kwaadwillende actoren, mogelijk in opdracht van buitenlandse inlichtingendiensten of extremistische groepen.

Bovendien vormt dit een rechtstreekse bedreiging voor de veiligheid van onze militairen, zeker wanneer drones op lage hoogte in actieve oefenzones opereren. U verwees in de media in dit verband naar de counterdronesystemen om, indien nodig, de toestellen uit de lucht te kunnen halen.

Mijnheer de minister, ik heb enkele vragen voor u. Ook al weet ik dat het onderzoek nog loopt, kunt u meer informatie over dat onderzoek geven? Is er enig spoor naar de vermoedelijke operatoren of hun motieven? Gaat het om een hybride actie?

Hebt u aanwijzingen voor gevaar van drone-intrusies boven andere militaire locaties in België?

Welke maatregelen zult u nemen om de militaire site van Elsenborn en andere militaire terreinen beter tegen ongewenste drone-activiteiten te beveiligen?

Zijn er specifieke investeringen in antidronesystemen in de militaire programmeringswet gepland? Welke aanpassingen moeten er op juridisch vlak nog gebeuren?

Welke rol zal België spelen in de dronemuur die de EU samen met de lidstaten aan de NAVO-oostflank wil ontplooien?

Monsieur le ministre, depuis le précédent débat d'actualité, la Belgique figure désormais parmi les pays concernés par le survol de drones. En réponse à ce survol, la Commission européenne a proposé de créer, dans le cadre de l'opération de surveillance du flanc de l'Est, un mur anti-drones qui serait donc en fait un bouclier aérien qui pourrait couvrir le ciel européen. Berlin, quant à elle, travaille à la modification de sa loi sur la sécurité aérienne afin d'attribuer aux forces armées un rôle officiel dans la défense contre les drones, y compris le pouvoir d'abattre les aéronefs hostiles. Le Parlement européen a officiellement condamné les violations de l'espace aéré européen et les ingérences sur les infrastructures de l'Union européenne en appelant à des actions coordonnées.

Monsieur le ministre, en ce moment même, un projet de loi relatif à la résilience des entités critiques est en cours de discussion en commission de l'Intérieur. Le 30 septembre dernier, le commissaire général de la police fédérale a lui-même indiqué collaborer activement avec la Défense. Comment cette collaboration se concrétise-t-elle sur le terrain? Qu'en est-il face à ces nouvelles incursions de drones visant directement les entités critiques belges? Comment les missions de défense sont-elles amenées à évoluer dans la protection de nos entités critiques, que ce soit face aux menaces physiques telles que les drones ou les menaces cyber?

Alors que les pays baltes, la Pologne, la Finlande ou encore le Danemark sont favorables à l'initiative du mur anti-drones proposée par la Commission européenne et discutée lors du dernier Conseil européen, qu'en est-il de la Belgique? Soutenez-vous cette proposition? Quels moyens comptez-vous débloquer en ce sens? Les solutions européennes basées notamment sur l'expertise des entreprises belges et européennes sont-elles privilégiées?

Monsieur le ministre, je n'avais pas la chance d'être là ce matin, durant la première partie de la réunion de la commission. Je n'ai donc aucune information, puisque mon collègue Frank garde bien le secret – comme il se doit.

Monsieur le ministre, les incursions de drones dans les cieux européens se sont multipliées de manière assez régulière. Récemment, des drones ont survolé les installations militaires d'Elsenborn.

Face à cette menace, vous entendez d'abord avoir une réponse nationale pour protéger nos installations militaires. C'est évident, c'est d'ailleurs votre première responsabilité: nous protéger et protéger notre armée.

Pourriez-vous néanmoins nous expliquer ce qui a été planifié pour la protection des autres infrastructures critiques, tels que les aéroports, les centrales nucléaires, ou encore les centres de distribution alimentaire? On sait qu'à un moment ou l'autre, ces centres sont intéressants pour nos ennemis. Dès lors, quel rôle la Défense va-t-elle jouer dans le cadre de la protection de toutes ces infrastructures critiques?

L'enjeu des drones a également été saisi par l'Union européenne dans sa communication sur la feuille de route 2030 du 16 octobre 2025. La Commission a présenté deux flagship projects : l’ European Drone Defence Initiative , qui vise la mise en place d'une défense anti-drones sur le territoire européen d'ici 2027, et l 'Eastern Flank Watch , qui reprend l'idée du mur anti-drones à la frontière orientale de l'Union.

N’oublions toutefois pas que des drones pourraient très bien décoller de notre territoire. Ils peuvent arriver en kit sur le territoire et être montés et décoller de la Belgique.

Monsieur le ministre, la Belgique soutient-elle les deux initiatives mentionnées? Comment les projets nationaux vont-ils s'insérer dans le projet européen, et notamment au regard de ma troisième réflexion? Quelle sera l'insertion de ces projets dans les mécanismes déjà mis en place par l'OTAN?

Het verheugt mij dat het geen dronemuur op Europees niveau en binnen de NAVO meer is, ook al is het misschien slechts een semantische discussie. Ik heb de eerste minister hier ook vragen gesteld in het kader van de voorbereiding van de top in Denemarken. Mijn kritiek was toen dat de aandacht te veel naar de oostgrens gaat. We begrijpen uiteraard dat het brandt aan de oostgrens, maar België is door de Noordzee en onze havens eveneens een frontline nation .

U verwijst terecht naar de Oekraïense droneoperatie vanuit een container, diep in Rusland. Het moet daarom over meer dan een muur gaan en de focus mag niet uitsluitend op de oostgrens gericht worden. Het is goed dat dit in die zin is aangepast.

Verder kijken wij zeer uit naar de codex, het wettelijk kader, niet alleen voor dit thema maar ook voor andere thema’s, zoals de inzet van militairen op straat, zodat daar een duidelijk mandaat voor bestaat. We kijken daar zeer naar uit, net als naar het Nationaal Defensieplan. Ik vermoed dat dit de komende weken en maanden op ons bord zal komen.

Ik herhaal alleen de laatste woorden van de minister: “ Let’s go ”. Het antwoord was duidelijk. We wachten het onderzoek af en volgen dit nauwgezet op. Het kader, de codex, lijkt ons van cruciaal belang. Alle support voor de let’s go .

Mijnheer de minister, u zei dat het gerechtelijke onderzoek, in samenwerking met de ADIV, nog loopt. We mogen uiteraard niet vooruitlopen op de resultaten van het onderzoek, maar ik denk dat we deze vraagstelling wel uitgebreider mogen bekijken, we moeten het niet over Elsenborn alleen hebben.

U zei dat er momenteel eigenlijk geen wettelijke basis is om drones uit de lucht te halen, tenzij in het kader van zelfverdediging. Men kan ze alleen jammen. Ik meen dan te kunnen stellen dat we absolute prioriteit moeten geven aan het wegwerken van die belemmeringen op korte termijn, we moeten deze maximaal wegwerken. Bijkomend, de innovatiecyclus van drones of UAV’s verloopt zeer snel. Daarom moeten wij absoluut voldoende inzetten op onderzoek en ontwikkeling op dat vlak.

Met betrekking tot mijn laatste vraag, u zei dat de drone wall of dronemuur niet meer zo mag genoemd worden. We moeten nog eens goed bekijken hoe we het dan wel noemen.

Ik vroeg u welke rol België zal spelen in heel dat verhaal. We zitten natuurlijk ook met het NAVO-antwoord op die vraag, met de Eastern Sentry en de drone wall op Europees niveau. Daarover bestaat nog veel onduidelijkheid. Wie zal welke rol op zich nemen? Wat kunnen wij doen en wat mogen we niet doen, zodat we niet in elkaars vaarwater komen? Dat is ook heel belangrijk. Vooralsnog heb ik daar geen duidelijk antwoord op gekregen. Laten we concluderen dat u zich daarvoor zult inzetten, zodat België daar actief een rol in kan spelen. Welke dat op dit moment is, weten we nog niet. Dit wordt ongetwijfeld nog vervolgd.

Monsieur le président, je n’ai pas de réplique.

Merci, monsieur le ministre, pour les réponses.

Nous attendrons les retours et les éclaircissements nécessaires de l'enquête qui a été évoquée. Nous insistons vraiment sur le fait qu’il importe que la Belgique s'inscrive réellement dans les initiatives lancées. Nous sommes satisfaits que l'on puisse apporter notre plus-value, ce qui est également très important. Par ailleurs, il convient d’être particulièrement attentif au fait que des mini-drones en kit peuvent aussi arriver sur le territoire belge. En cette matière, nous devons pouvoir intervenir. Dès lors, le fait de légiférer permettrait d'intervenir rapidement le cas échéant. Merci pour votre attention.

Mijnheer de minister, net wanneer men denkt dat het niet gekker kan, vernemen we via diverse media dat de Chinese Volksrepubliek aan zogenaamde cyborgbijen werkt. Dat is een insect dat van transplantaten wordt voorzien, die ervoor zorgen dat het kan worden bestuurd. Het potentieel is groot, waarbij aan bijvoorbeeld spionagemissies, maar ook reddingsacties wordt gedacht.

Dat is een nieuwe stap in de dronewedloop. Die technologie betekent waarschijnlijk de start van een verregaande ontwikkeling binnen de cyborgrobotica. Het apparaat is veel geavanceerder en lichter dan eerdere prototypes en zou op korte termijn kunnen worden ingezet.

Mijnheer de minister, bent u op de hoogte van de recente Chinese ontwikkeling van cyborginsecten? Welke implicaties ziet u voor defensie?

Hoe zal Defensie omgaan met de ethische aspecten van het gebruik van die insecten als wapens of spionagemiddelen?

Zijn er signalen dat vergelijkbare technologie al bestaat en tegen onze Belgische belangen kan worden ingezet?

Worden bestaande inlichtingen- of beveiligingssystemen aangepast om dergelijke miniatuurdreigingen te detecteren of te neutraliseren?

Beschikt defensie over dergelijke of vergelijkbare biodigitale technologie en wordt daar onderzoek naar gedaan?

Wordt die ontwikkeling meegenomen in het brede beleid inzake cyber- en hybride oorlogsvoering?

Ziet u een toename in het gebruik van dergelijke niet-traditionele middelen binnen defensie?

Dank u, mijnheer de minister. Ik leid daaruit af dat het voor u nog even onduidelijk is als voor mij en dat het ook nog relatief onbekend is. Misschien kan het stellen van deze vraag onze cybermacht aanzetten om het nauwgeletter in de gaten te houden.

Mijnheer de minister, excuses dat ik het eerste debat gemist heb. Ik was in de commissie voor Binnenlandse Zaken bij de bespreking van de wetgeving.

Mijn vraag betreft het Defensiefonds. Ze dateert van 16 juli 2025. Ik weet eigenlijk al wat de minister zal antwoorden. De minister zal zeggen dat dit een bevoegdheid is van minister Jambon. Maar u hebt er gisteren over getweet, mijnheer de minister – ik heb het gezien – om minister Jambon te feliciteren met de oprichting ervan. Ik zal dus toch enkele vragen stellen. Ik kan me niet voorstellen dat u hierbij niet betrokken bent.

Mijnheer de minister, het gaat over het Defensiefonds, over middelen. Het gaat over geselecteerde participaties die zullen worden verkocht om te investeren in Defensie. Daarom lijkt het me onwaarschijnlijk dat u hier geen rol in speelt. Ik stel dus toch mijn vragen.

Wat is de huidige stand van zaken? Wanneer zal het Defensiefonds bij koninklijk besluit worden opgericht? Allicht is die vraag intussen achterhaald.

Is er reeds beslist over welke geselecteerde participaties het gaat? In het regeerakkoord staat, denk ik, dat het fonds tegen het einde van het jaar voor het eerst gespijsd zal worden. Dat betekent een eerste verkoop.

Hoe garandeert u de structurele werking van het fonds op lange termijn? Ik verduidelijk mezelf. Ik hoop niet dat het gewoon een doorgeefluik wordt waarbij we iets verkopen, middelen in het fonds binnenkrijgen en die meteen weer uitgeven. Het zou goed zijn als het een structureel karakter krijgt dat op termijn ook opbrengsten genereert. Hoe garandeert u die structurele werking?

Ik had inderdaad een vraag over de Defence Readiness Roadmap van de Europese Unie. We bevinden ons immers op een cruciaal moment. De geopolitieke situatie is er de voorbije maanden zeker niet stabieler op geworden. Met dit initiatief wil de Europese Unie terecht de militaire paraatheid van Europa versterken en de samenwerking tussen de lidstaten verdiepen, wat voor ons een belangrijk aandachtspunt is.

Nu ons land opnieuw op het pad van serieuze defensie-investeringen zit, is dit een geschikt moment om mee te werken aan een efficiënter en autonomer Europa dat zijn eigen veiligheid opneemt en verdedigt. Ik heb daarover enkele vragen.

De EU Defence Readiness Roadmap voorziet via SAFE in 150 miljard euro aan goedkope leningen. Zal België daarop intekenen? Met welke landen zal er dan bij voorkeur worden samengewerkt?

Ten tweede, er zijn een viertal flagships gedefinieerd. Zal België zich aansluiten bij die flagships ? Zal België ook nog andere voorstellen indienen? Welke opportuniteiten kan dat meebrengen voor de Belgische defensie-industrie?

Ten slotte heb ik nog een vraag over de Norwegian Advanced Surface-to-Air Missile Systems (NASAMS). Vorige week is een princiepsakkoord met Nederland ondertekend. Past dat akkoord binnen deze Europese plannen? Hoe zal dat in de toekomst verder evolueren?

En mars dernier était présenté le plan Readiness 2030 de la Commission visant à renforcer les capacités militaires de l'Union européenne en mobilisant un financement de plus de 800 milliards d'euros pour renforcer l'autonomie stratégique de l'Union européenne pour 2030. Nous avons appris que 19 États membres européens, dont la Belgique, ont introduit des demandes de prêt dans le cadre du programme de réarmement SAFE (Security Action for Europe). Par ailleurs, la Commission espère voir 650 milliards d'euros d'investissements supplémentaires dans la défense qui seraient mobilisés en permettant aux États membres de dispenser ce type de dépense des règles de stabilité budgétaire. C'est évidemment essentiel pour pouvoir y arriver. Seize États membres, dont à nouveau la Belgique, ont indiqué vouloir faire usage de cette dispense.

Monsieur le ministre, comment votre vision stratégique tient-elle compte de ce plan européen afin de renforcer l'autonomie stratégique européenne? À combien s'élève la souscription belge et quels en seront les objectifs et selon quelle concertation avec les acteurs de la BITD belge (base industrielle et technologique de défense)? Comptez-vous mobiliser la DIRS (Defence, Industry and Research Strategy) dans ce cadre? Concernant la dispense au pacte de stabilité, pouvez-vous nous faire le point sur la position belge et les conséquences budgétaires pour notre pays par année sur la trajectoire budgétaire du gouvernement?

Dank u, mijnheer de minister, voor uw antwoord. Er worden inderdaad twee zaken door elkaar gegooid, maar er is wel een link.

Mijn vraag ging over het defensiefonds. U bent daar enthousiast over, net zoals ikzelf. Zo’n defensiefonds staat ook in ons partijprogramma. Het is dus een goede zaak dat er een fonds komt. U stelt dat wij tegen structurele investeringen zouden zijn, maar dat is niet zo. Wij beschouwen de Federale Participatie- en Investeringsmaatschappij (FPIM) als een zeer geschikt vehikel om strategische partnerschappen aan te gaan. U verwijst naar de luchthaven van Zaventem, waar wij inderdaad wel onze bedenkingen bij hebben. Voor de luchthaven van Zaventem is er immers al een strategisch partnerschap van de federale overheid, met een blokkeringsminderheid. Wij vonden het geen goede zaak dat de Vlaamse overheid daar dan 3 miljard euro tegenaan gooide. Wij zijn wél voorstander van strategische investeringen en de FPIM is daarvoor zeker het geschikte vehikel.

Ik dank u voor uw toelichting. U verwijst naar minister Jambon, die dat verder vorm moet geven. Toch wil ik u aanraden, mijnheer de minister, om dat samen te doen. De FPIM is inderdaad vertrouwd met strategische investeringen, maar het was haar jarenlang verboden om in defensie te investeren en ze is daar dus niet vertrouwd mee. De overheid mocht niet investeren in defensie en de banken mochten er geen leningen aan verstrekken. Dat is allemaal nieuw voor de FPIM. Daarom is het belangrijk dat u dat opvolgt, samen met de minister van Financiën en met de defensie-industrie, en dat u de FPIM richtlijnen geeft, zodat ze vertrouwd raakt met de defensie-industrie. Ik roep u dan ook op om dat samen met de minister van Financiën vorm te geven, zodat de juiste strategische investeringen gebeuren.

Mijnheer de minister, het is goed dat we zeer actief meewerken aan de European Defence Readiness Roadmap via SAFE. Het verheugt mij dat u al contact hebt met onze eigen industrie en met andere landen, om via het SAFE-programma daarop in te spelen. Het is absoluut noodzakelijk om mee te werken aan die noodzakelijke Europese strategische autonomie en zo de Belgische industrie ook een graantje te kunnen laten meepikken. De de-industrialisering rukt helaas op. Ik hoop net als u dat met de defensie-industrie een ander verhaal geschreven kan worden. Ik ben recent John Cockerill bezocht. Ook daar hoopt men dat er vooruitgang kan geboekt worden en dat de doorlooptijden van contracten wat kunnen worden versneld. Dat is toch nog altijd een drempel voor onze industrie. Ik roep u daarom ook op om binnen het wettelijke kader een aantal versnellingen door te voeren.

Mijnheer de minister, het is raar om te zeggen, maar het enige voordeel aan de oorlog in Oekraïne, is dat het land op technologisch vlak bijzonder veel vooruitgang boekt. Wij kunnen van Oekraïne veel leren over de technologische ontwikkeling van dronecapaciteit en hybride oorlogsvoering. Daar staat de innovatie niet stil. Dat Oekraïne samen met de Europese Commissie in juli het BraveTech-EU-initiatief aankondigde, is dus zeer belangrijk.

Dat initiatief is gericht op het versnellen van defensie-innovatie via een nauwere samenwerking tussen de Europese Unie en Oekraïne. We moeten Oekraïne bijstaan, maar tegelijk kunnen wij veel leren van Oekraïne over wat er zich allemaal op een battlefield afspeelt.

Het initiatief heeft expliciet oog voor de rol van kmo’s en start-ups in de defensiesector. Laat België bij uitstek een land van kmo’s zijn en dus moeten we daar absoluut aandacht aan besteden, kort op de bal spelen en onze bedrijven actief bij het project betrekken. Defensie-innovatie wordt sterk gekoppeld aan operationele behoeften, zoals blijkt uit het gebruik van drones op het Oekraïense slagveld.

Welke concrete stappen onderneemt de regering om ervoor te zorgen dat onze bedrijven en in het bijzonder de Belgische drone-industrie kunnen deelnemen aan het BraveTech-EU-initiatief? Welke opportuniteiten ziet u concreet voor onze Belgische drone-industrie?

Hoe zult u onze bedrijven, met name kmo’s en start-ups, hierbij ondersteunen?

Hoe evalueert u de huidige positie van België in het Europese ecosysteem van defensie-innovatie met betrekking tot drones?

Worden er specifieke initiatieven genomen om onze competitiviteit in dat domein te versterken?

Is ons land van plan om concrete samenwerkingsverbanden te faciliteren tussen onze technologische bedrijven waaronder dronebedrijven, en onze Oekraïense partners? Zo ja, op welke manier zal dat georganiseerd worden?

Mijnheer de minister, deelnemen aan de dronecoalitie is absoluut cruciaal. Het is goed dat België onmiddellijk mee in die coalitie is gestapt, niet alleen omdat dat Oekraïne ten goede komt, maar ook omdat wij daaruit zelf heel veel kunnen leren. Ik verwijs naar de schriftelijke versie van mijn vraag.

Op 2 juli kondigde de minister aan dat België zich aansluit bij de internationale dronecoalitie ter ondersteuning van Oekraïne. Die coalitie, mee geleid door het VK en Letland, heeft als doel om gecoördineerd drones aan te kopen en te leveren aan Oekraïne, en om binnen de NAVO en EU versneld in te zetten op dronecapaciteiten.

De Belgische deelname is noodzakelijk om de technologische kloof te dichten én om onze eigen strijdkrachten beter voor te bereiden op hedendaagse en toekomstige dreigingen. De Letse minister sprak van een “revolutie op het slagveld”. Intussen maken we ons op voor de aankomst van de eerste Belgische MALE-drones, en werd ook een Task Force Drones & Innovatie opgericht met aan het hoofd een topgeneraal van onze defensie.

Graag had ik hierover volgende vragen gesteld:

Wat is de precieze bijdrage van België aan de dronecoalitie, zowel financieel als materieel? Wordt er ook eigen Belgisch materiaal voorzien voor Oekraïne, of beperkt de bijdrage zich tot cofinanciering van gezamenlijke aankopen?

Welk gevolg wordt op nationaal niveau gegeven aan de deelname?

Zijn er ook Belgische bedrijven betrokken bij de ontwikkeling of levering van drones binnen de coalitie?​

Ik zal u dan ook maar geloven, mijnheer de minister. Dank u voor uw antwoord. Het is een goede zaak dat we deel uitmaken van de coalitie en een voortrekkersrol proberen te spelen, want het is de technologie van de toekomst.

De vraag klinkt alsmaar luider, ook op straat, hoe het mogelijk is dat we drones niet tegenhouden. Dan moet ik antwoorden dat we momenteel niet over voldoende counter UAS beschikken. Leg de mensen dan maar eens uit dat we geen drones zullen neerknallen, omdat zo’n counter UAS honderdduizend of tienduizenden euro's kost terwijl zo'n drone misschien voor een paar honderd of duizend euro de lucht invliegt.

We moeten dus absoluut mee op de boot stappen en de dronecapaciteit verhogen. We moeten in het Europees kader samen met Oekraïne bekijken hoe we zo snel mogelijk de technologie onder de knie krijgen, hoe we zo veel mogelijk van Oekraïne kunnen leren en hoe we de Oekraïners kunnen helpen. Dus naast een dronegeneraal, wat absoluut belangrijk is, moeten we vooral in capaciteit investeren, deelnemen aan alle Europese coalities en een voortrekkersrol spelen.

Mijnheer de voorzitter, dat klopt, ik kijk daarnaar uit.

Mijnheer de minister, deze vraag dateert van voor het zomerreces, maar ze blijkt vandaag nog actueler te zijn dan toen. Ik vraag naar de structurele financiering van Defensie vanaf 2026, aangezien we voor dit jaar – en die stap heb ik mee gesteund – versneld naar die 2 % zijn gegaan. Daartoe moesten enkele eenmalige maatregelen worden genomen en eenmalige financieringsstromen worden aangesproken, om snel die 2 % te halen. Er moest 0,7 % worden gevonden , wat zeker niet weinig is.

Het is absoluut noodzakelijk dat dat structureel wordt verankerd, zodat u en de regering niet elk jaar opnieuw naar kruimels en eenmalige financieringsbronnen moeten zoeken om die 2 % te behalen. Het moet zo snel mogelijk structureel worden vastgelegd, omdat tijdens de vorige NAVO-top is overeengekomen dat die inspanning nog verder zal worden opgedreven. Het is dus zeker geen overbodige luxe om de 2 % structureel vast te leggen.

Mijnheer de minister, wanneer worden binnen de regering de gesprekken opgestart over de structurele financiering van Defensie? Hoe zal worden vermeden dat Defensie in 2026 opnieuw wordt gefinancierd via eenmalige inkomsten zonder structurele basis in de begroting? Kunt u al toelichting geven over de concrete plannen die op tafel liggen?

Dank u, meneer de minister. Indien u die vraag op 16 juli had kunnen beantwoorden, had ik wellicht een ander antwoord gehad, want dan was u wellicht voluntaristischer geweest. U zou diverse ideeën en plannen hebben aangekondigd, maar hebben toegegeven dat er nog geen akkoord was. Nu is de situatie prangender. Daarom aanvaard ik uw antwoord. Ik hoop dat er snel een State of the Union komt en dat er snel een begroting is waarvan we het hoofdstuk Defensie in de diepte kunnen behandelen.

Monsieur le ministre, ma question a quelque peu changé puisqu'elle a été introduite avant lundi dernier, date à laquelle nous avons eu le plaisir d'accueillir les F-35 à Florennes. Toutefois, certaines inquiétudes sont exprimées par la population, dont je tenais à vous faire part.

Tout d'abord, Florennes se réjouit d'avoir accueilli ces F-35, qui apportent très clairement une pérennité à la base du 2 e Wing tactique, qui est déjà bien intégrée dans notre région. Tout comme les citoyens, je suis convaincu du bienfait de leur arrivée. Cependant, des interrogations me parviennent encore au sujet du bruit que ces appareils peuvent produire. Au moment de leur atterrissage, nous avons ainsi perçu un bruit très certainement différent de celui des F-16. Nous savons de plus qu'au moment de la postcombustion, il pourrait gagner en puissance. En cet endroit bien connu où les militaires sont bien intégrés, il faudra prendre les mesures qui s'imposent, le cas échéant.

C'est pourquoi, monsieur le ministre, je tenais à vous demander si des mesures sont envisagées pour établir un dialogue constructif avec la population aux alentours de Florennes et, bien sûr, les responsables militaires. Le cas échéant, bien que nous sachions que la population soutient bien la base et l'arrivée de ces F-35, des solutions pourraient-elles être apportées afin d'atténuer le bruit, notamment au moment de l'envol? Il s'agit en effet de maintenir une collaboration citoyenne harmonieuse telle qu'elle existe aujourd'hui.

Mijnheer de minister, u sprak over een huge day voor België bij de aankomst van onze eerste F-35's in Florennes, maar het werd dan toch een beetje een feest in mineur daar er maar drie toestellen geland zijn. Het vierde bleef achter op de Azoren wegens een technisch probleem.

Dit roept vragen op over mogelijke implicaties voor de toestellen die nog door ons nog besteld zijn. Het gaat immers om 34 toestellen, waaraan u er het liefst nog 21 zou willen toevoegen. Naast de mogelijke technische gebreken, weten we ook dat de kostprijs zeer hoog is. Ik heb het al eerder gezegd: we zullen ons zo nog dieper vastzetten in een strategische afhankelijkheid van de Verenigde Staten. Bovendien is de militaire noodzaak voor extra toestellen – bovenop de reeds bestelde – eigenlijk niet bewezen, gelet op de gigantische vloot van de NAVO

Kunt u intussen al toelichten wat er precies fout liep met dat toestel? Was het een klein incident, of ging het om een structureel mankement dat mogelijk ook andere F-35's kan treffen?

Is er een garantie dat de bijkomende toestellen, die nog niet geleverd zijn, dergelijke gebreken niet zullen vertonen? Wordt dat gecontroleerd?

Voorziet het aankoopcontract bij Lockheed Martin in een clausule voor technische bijstand zonder bijkomende kosten bovenop het al peperdure contract?

Is dit incident volgens u geen reden om kritisch stil te staan bij uw intentie om op termijn 21 bijkomende F-35's te bestellen?

Monsieur le ministre, le 13 octobre 2025, les trois premiers avions de combat F-35 ont été officiellement mis en service sur la base de Florennes, en remplacement des F-16. Ces nouveaux appareils suscitent des inquiétudes, non seulement chez nous mais aussi chez les riverains de la base aérienne.

Selon l'ex-colonel Roger Housen et sur la base d'expériences aux Pays-Bas, les F-35 provoquent beaucoup plus de nuisances sonores que leurs prédécesseurs. Lors du décollage, ils sont jusqu'à cinq fois plus bruyants, avec des pics atteignant 120 décibels, ce qui est proche du seuil médical de la douleur et peut être dangereux pour l'audition.

D'où ma première question: quelles mesures concrètes la Défense prend-elle pour limiter autant que possible les nuisances sonores? Y a-t-il une transparence suffisante envers les riverains concernant le risque pour leur santé?

De plus, le CEO de l'opérateur de contrôle aérien skeyes avertit que les F-35 nécessitent un espace aérien beaucoup plus vaste pour leurs exercices, probablement sur une large zone couvrant tout l’est de la Belgique. Cela pourrait entraîner chaque semaine la fermeture prolongée de routes aériennes importantes pour le trafic civil, avec toutes les conséquences que cela implique.

L'estimation de skeyes à ce sujet est-elle correcte? Quelle analyse d'impact est disponible à ce propos?

Mijnheer de minister, in de periode 2014-2019 was ik voorzitter van de commissie Legeraankopen. Ik had toen de eer en het genoegen om voorzitter te zijn van de commissie die mee een advies moest formuleren aan toenmalig minister van Defensie Steven Vandeput over het aankoopdossier van de vervanging van de F-16.

Toen bleek dat Defensie een zeer sterk dossier had lopen met de F-35 die er als het beste en het meest performante toestel uitkwam, de beste koop die we op dat ogenblik konden doen. Dat blijkt nog steeds het beste toestel te zijn. Als men kijkt naar een aantal incidenten dat zich recent heeft voorgedaan in het oosten van Europa, blijkt de F-35 toch met grote voorsprong het beste toestel te zijn dat er op dit moment is, wat bewijst dat we toentertijd een uitstekende koop hebben gedaan. Het is te hopen dat de F-35 een even sterke en even lange staat van dienst zal hebben als de F-16.

Kunt u wat meer toelichting geven over de volgende toestellen die zullen worden geleverd? Binnen welk tijdskader zal dat gebeuren en om hoeveel toestellen zal het gaan? Hoe verloopt de verdere training van onze piloten met die nieuwe toestellen? De F-35 is in feite geen gevechtsvliegtuig op zich, maar een platform dat heel veel innovaties en upgrades kan ontvangen. Welke mogelijkheden ziet u voor de Europese bedrijven in het algemeen en voor onze bedrijven in het bijzonder? Wat zijn voor u de voornaamste conclusies nadat u in de VS de productiesites van de F-35 hebt bezocht? Welke boodschap hebt u voor onze industriële partners?

Mijnheer de minister, ik kan het heel kort houden, want mijn vragen werden al gesteld door mevrouw Verbelen en de heer Buysrogge. We hebben geconstateerd dat er bij een van de vier F-35, nummer FL011, een technische onzekerheid bestaat en dat het op de Azoren blijft.

Vandaag konden we in de krant lezen dat er blijkbaar nog geen duidelijkheid is over wanneer dat toestel naar hier zal komen. Misschien kunt u ons die duidelijkheid wel verschaffen. Belangrijk zijn de vragen die daarnet al werden gesteld. Heeft dit impact op de levering van de andere F-35's? Wat is de juiste timing en welke zijn de opleidingen voor de andere F-35's?

(…)

Monsieur le ministre, merci pour les réponses que vous avez apportées. L'utilisation du simulateur de manière beaucoup plus importante permettra de diminuer les bruits. Certes, il s'agit d'un bruit différent mais il faudra se l'approprier et voir comment cela va se passer. Soyons vigilants pour garder la bonne ambiance que nous avons toujours eue avec les Florennois.

Je vous remercie pour vos réponses, monsieur le ministre. Je pense que ce n'est pas la dernière fois que nous parlons des F-35. Il y aura toujours des petits problèmes à régler, surtout que 25 % de notre première livraison sont toujours bloqués aux Açores. Nous en discuterons lors des prochaines commissions.

Bedankt voor uw antwoord, mijnheer de minister. De F-35 is een zeer goed toestel, daaraan twijfel ik niet, maar het is ook zeer duur. Daarom is het belangrijk te onderzoeken of het om een incident dan wel om een structureel probleem gaat.

Uit uw antwoord kan ik afleiden dat het om een incident gaat, hoewel er geen technische details worden meegedeeld. Ik hoop dan ook dat de volgende te leveren toestellen gevrijwaard blijven.

Het is goed om te horen dat het om een geïsoleerd probleem gaat dat geen impact heeft, noch voor onze piloten, noch voor de verdere levering van de toestellen. Ik ga er ook van uit dat uw recente werkbezoek aan de Verenigde Staten een meerwaarde heeft opgeleverd voor onze eigen industrie.

Wat betreft het toestel dat vorige week nog niet was aangekomen in Florennes, meen ik te hebben begrepen – ik sprak er deze week nog met u over – dat u van een topchocolatier uit Sint-Niklaas een F-35 in chocolade hebt ontvangen. Dat is uiteraard een heel mooi gebaar en de beste chocolade van het land.

We kijken er alleszins naar uit dat de geleverde F-35’s hun meerwaarde zullen bewijzen voor zowel de industrie als Defensie.

Het is goed dat u ook de directeur van het team in het licht gesteld hebt.

Het is misschien een onbelangrijk detail, maar ik heb gisteren mijn mini-F-35 in chocolade opgegeten en kan bevestigen dat het zeer lekkere chocolade uit Sint-Niklaas was. Ik heb die trouwens zelf opgegeten, mijnheer de minister, hoewel ik er geen enkele verdienste aan had.

Dit gezegd zijnde, op 21 juli, onze nationale feestdag, vond traditiegetrouw het nationaal defilé plaats. Ik ben daar ook naartoe gegaan, samen met nog enkele andere collega’s. Het was een primeur, in die zin dat onze militairen voor het eerst verplicht werden om onherkenbaar te defileren. Ze moesten dus een buff dragen om niet-herkenbaar te zijn.

Ik kan u zeggen dat dat niet leuk is. Ik begrijp absoluut dat de militairen dat niet fijn vinden. Defileren en deelnemen aan een parade is lastiger dan men denkt – dat moet men zelf eens gedaan hebben om te weten dat het niet zo evident is – en als men dan ook nog een buff moet dragen die de ademhaling bemoeilijkt, zeker op 21 juli, maakt dat het nog zwaarder. Het was dit jaar niet bijzonder warm, maar ik begrijp wel dat er bij de militairen vragen over bestaan en dat ze dat niet aangenaam vinden.

Toch denk ik dat het noodzakelijk is, mijnheer de minister. We moeten u steunen in de strijd die u voert, ook wat betreft het onherkenbaar maken van militairen op sociale media. Als er foto’s verschijnen van operaties, oefeningen of bevelsovergaven, lijkt het me goed dat de richtlijn is dat militairen niet herkenbaar in beeld mogen komen. Dat is een goede zaak in de tijden waarin we leven. Operational security moet hoog op de agenda staan.

Die veiligheid staat of valt echter met het consequent toepassen van maatregelen, overal en door iedereen. Ik stel vast dat er op sociale media nog altijd militairen zijn die vrij openlijk over hun militaire leven communiceren, soms ook duidelijk herkenbaar. Dat is uiteraard moeilijk te controleren.

Als we zijn streng zijn op het vlak van het niet-herkenbaar in beeld brengen van militairen, wat ik volmondig steun, wat is dan de policy ten aanzien van de militairen zelf? Zij moeten immers ook een zekere bewustwording ontwikkelen en dat zal ongetwijfeld aangeleerd moeten worden. Het is iets nieuws – alle steun daarvoor –, maar wat zijn vandaag de richtlijnen op het vlak van social media policy ?

Ja, ik zie die zaken ook verschijnen en ik denk dat er op het vlak van bewustwording nog wat werk is. Ik kom uit een tijd waarin de dreiging minder groot was en sociale media nog niet zo alomtegenwoordig waren. De combinatie van beide factoren zal ervoor zorgen dat er meer waakzaamheid nodig is bij onze militairen. Ik ben blij dat er een beleid rond wordt gevoerd en dat daar sterk op wordt gewezen. Het lijkt iets kleins en misschien iets futiels, maar dat is het zeker niet. We mogen daar niet licht overgaan. De dreiging is reëel. Dank dus voor de aandacht die eraan besteed wordt.

Als er vroeger een kwartierplan uitkwam, was de grote vrees van iedereen of de eigen kazerne er bij zou zijn. Wordt mijn kwartier gesloten? Moet ik straks verhuizen naar een ander kwartier? Ik vermoed dat als straks het nieuwe kwartierplan eraan komt, het omgekeerd zal zijn. Welke kwartieren komen er straks bij? Welke worden opgewaardeerd?

Niettemin blijkt er volgens de contacten die ik heb nog een grote ongerustheid te bestaan over het militair hospitaal. Heel wat mensen die daar werken zijn bezorgd om de toekomst van het militair hospitaal. Ons militair hospitaal biedt een capaciteit die wereldbefaamd is, bijvoorbeeld op het vlak van het brandwondencentrum. Iedereen die daar al eens geweest is, weet dat het verouderd is. Het is heel lang geleden dat ik er geweest ben, maar toen was het al aftands. Sindsdien is er nog niets veranderd, dus op dit moment is het aftands in het kwadraat, waarschijnlijk.

Recent bracht de minister een bezoek aan het militair hospitaal in Neder-Over-Heembeek. Dat konden we onder meer volgen via uw sociale media. U legde terecht de nadruk op de inzet van het personeel en de belangrijke rol die het ziekenhuis speelt binnen onze Defensie.

Kent u de bezorgdheid die daar leeft? Wat zijn de plannen voor het militair hospitaal?

Indien u antwoordt dat u nog niet op mijn vraag kunt ingaan omdat het kwartierplan er straks aankomt, heb ik daar ook respect voor, maar mocht u al wat ongerustheid kunnen wegnemen bij de mensen die in het militair hospitaal werken, zou dat fijn zijn.

Monsieur le ministre, la Composante Médicale joue bien évidemment un rôle crucial pour la Défense et nos militaires, tant en Belgique que sur les théâtres d'opérations. L'hôpital militaire de Neder-over-Heembeek joue, quant à lui, un rôle fondamental aussi pour la Défense et pour nos militaires, mais aussi au regard des missions d'aide à la Nation et de sa spécialisation. En effet, tout le monde connaît le service de cet hôpital dédié aux grands brûlés. Son caisson hyperbare est célèbre et joue un rôle fondamental dans la politique de soins de l'hôpital.

Souvenez-vous qu'à l'époque, l'un de vos prédécesseurs avait profondément remis en cause ces capacités. Notre pays a pourtant besoin d'un hôpital militaire actif pour nos militaires, mais aussi pour faire face à certaines catastrophes sur notre territoire national ou même à l'étranger. Je vous ai d'ailleurs interrogé sur ce sujet en juillet, et j'espère en apprendre davantage grâce à votre vision stratégique.

Je dois constater que les inconnues demeurent, de sorte que mes inquiétudes sont légitimement également présentes. Nous devons nous contenter d'apprendre que ce développement capacitaire reposera sur plusieurs investissements clés, dont l'acquisition de matériel médical destiné à soutenir les unités opérationnelles ainsi que de l'équipement médical pour assurer les fonctions de l'hôpital militaire, en attendant la création et l'opérationnalisation du hub médical.

Monsieur le ministre, pouvez-vous faire le point sur votre vision des tâches, des effectifs, des spécialisations et de la désormais ancienne Composante Médicale intégrée, qui est aujourd'hui diluée dans la dimension capacitaire de commandement et de soutien opérationnel?

Quels investissements sont prévus et quelles sont vos ambitions en matière d'effectifs du corps médical?

Quelle est votre vision concernant l'avenir de cet hôpital Reine Astrid sur son site bruxellois? Quels avantages y sont prévus? Quelle collaboration envisagez-vous avec le secteur hospitalier civil bruxellois?

Plus spécifiquement, quelle est votre vision sur l'avenir de la spécialisation "grands brûlés" de l'hôpital mais aussi de ses autres tâches pouvant servir à l'aide à la Nation ou en cas de catastrophe?

Comment s'articulera le futur hub médical avec les missions de l'hôpital?

Ik kijk uit naar de beslissing die eraan komt. Wij kunnen daarover zeker nog van gedachten wisselen.

Je remercie monsieur le ministre pour les explications données. Nous resterons attentifs au suivi.

De vraag gaat eerder over het strategisch transport van die voertuigen.

Mijnheer de minister, de Griffon, die ik inmiddels al twee keer in levende lijve heb gezien, namelijk eerst bij de roll-out in het fantastische West-Vlaamse bedrijf MOL CY in Staden – wij mogen chauvinistisch zijn, mijnheer de voorzitter, zoals u dat onlangs bent geweest met de chocolade uit Sint-Niklaas – en vervolgens tijdens de Land Day, waar het voertuig officieel is voorgesteld aan het personeel van de landmacht, is een hoog voertuig, namelijk minstens drie meter hoog. Transport is niet evident, want naar verluidt zouden er geen standaardspoorwagons bestaan om dergelijke hoge voertuigen strategisch te transporteren.

Is de defensiestaf zich bewust van dat mogelijke probleem, als dat al bestaat?

Wat kan eraan worden gedaan om onze Griffonvoertuigen, die de komende jaren het basisvoertuig van onze landmacht zullen vormen, op een degelijke manier strategisch te verplaatsen in Europa en daarbuiten?

Het is goed dat daarover wordt nagedacht. Ik ben enigszins verrast dat we mogelijk zelf spoorwagons zullen aankopen. Dat lijkt mij vrij uniek. In het verleden hebben wij immers altijd een beroep gedaan op middelen uit de civiele sector om onze strategische projecties te realiseren.

Nu blijkt dat er geen standaardtype van die wagons bestaat, zullen we die blijkbaar zelf moeten ontwikkelen in nauwe samenwerking met de civiele sector, wat ik alvast kan toejuichen. Toch betekent dat dat we opnieuw een extra capaciteit moeten creëren, omdat de Griffon een hoog voertuig is.

Ik hoop dat die capaciteit niet uitsluitend ten dienste zal staan van de Griffon. Kleinere voertuigen zullen ook op die aangepaste wagon passen. In die zin is het dus geen verloren investering.

Het is toch wat vreemd dat we zelf in die capaciteit moeten voorzien, terwijl voor veel andere voertuigen standaardspoorwagons volstaan.

Mijnheer de minister, voor het zomerreces was ik met een aantal collega’s aanwezig bij de uitrol van het eerste Griffonvoertuig, waarop we zonet al zijn ingegaan. In een van de speeches werd aangekondigd dat de mogelijkheid bestaat dat nog andere landen dan België en Frankrijk willen instappen in het CaMo-verhaal. Dat zou mij tevreden stellen, want het zou niet slecht zijn mocht dat een partnerschap zijn met meer dan twee landen.

Mijnheer de minister, zijn er al concrete stappen gezet? Zijn er concrete aanwijzingen dat andere NAVO-partners ook geïnteresseerd zijn in het CaMo-project? Hebt u daarover al concrete informatie?

We hebben het al een paar keer gehad over de economische return. In een vorige commissievergadering hebt u verwezen naar een vruchtbaar gesprek dat u daarover hebt gehad met uw toenmalige collega Lecornu, die intussen premier van Frankrijk is geworden. Ik weet niet of dat al dan niet een goede zaak is voor dit dossier. Ik ben benieuwd naar de stand van zaken aangaande een mogelijke verhoging van de economische return van het CaMo-project, aangezien die vandaag niet al te hoog is.

Mijnheer de minister, u gaf eerder al aan dat de economische return van het CaMo-project beter en performanter moet worden. Intussen is zowel de eigen deadline als die van Frankrijk verstreken, maar er is nog altijd geen transparantie over de resultaten. Dat baart ons zorgen, zeker omdat het Rekenhof heel duidelijk stelt dat de tegenvallende return vandaag het gevolg is van het ontbreken van bindende engagementen in de oorspronkelijke afspraken met Frankrijk.

Er is echt ongerustheid, omdat er nu sprake is van veel grote aankopen, waaronder ook Servalvoertuigen. Het kan toch niet de bedoeling zijn dat ons land opnieuw honderden miljoenen investeert, terwijl onze eigen defensie- en technologiesector amper voordeel halen uit dat strategisch partnerschap?

Mijnheer de minister, ik wil daarom graag duidelijkheid krijgen. Waar staan die gesprekken op dit moment? Hebt u intussen wel concrete garanties op tafel liggen? Zult u ervoor zorgen dat het dit keer geen vrijblijvende intentiebrieven meer zijn, maar wel bindende en afdwingbare bepalingen? Hoe zal de economische return voortaan precies worden gemeten, zodat we niet langer met mooie beloftes zitten, maar wel met meetbare resultaten?

Tot slot hoor ik graag welk concreet perspectief u ziet voor onze Belgische en in het bijzonder Vlaamse industrie in het Servaldossier, en of uw bereid bent om die aankoop afhankelijk te maken van een duidelijke economische meerwaarde voor ons land.

Mijnheer de minister, dan kijken wij uit naar de resultaten van die onderhandelingen. Ik was daarnet inderdaad Luxemburg vergeten te vermelden als derde partner. Dat is natuurlijk wel een kleinere partner. Nu hoor ik dat Ierland mogelijk interesse heeft. Dat zal de interoperabiliteit zeker ten goede komen, maar Ierland is natuurlijk geen NAVO-lidstaat. De kans dat wij vaak zullen samenwerken met Ierland is dus niet zo groot. Op dat vlak moeten we de wens tot meer interoperabiliteit dus misschien wat nuanceren, mede gelet op de zeer pacifistische grondwet van Ierland, waardoor het zich niet snel op ander terrein zal begeven. Ik vrees dan ook dat we van Ierland op dat vlak niet veel moeten verwachten.

Mijnheer de minister, ik hoor dat er veel gesprekken aan de gang zijn: dynamische en evaluerende gesprekken en mogelijke opportuniteiten. Dat zijn allemaal zeer goede zaken, maar over bindende afspraken heb ik eigenlijk nog niets gehoord. Ik kan mij dus enkel aansluiten bij de heer Weydts: ik blijf het opvolgen en hoop daarover binnenkort meer te vernemen.

Mijnheer de minister, Naval Group is de producent van onze nieuwe mijnenjagers. Mijn vraag is eenvoudig. Heeft de cyberaanval van afgelopen zomer een impact op de ontwikkeling van onze eigen mijnenbestrijdingscapaciteiten? Is het incident inmiddels verder opgehelderd? Weet men al meer over de oorsprong ervan? Ik maak mij daar enige zorgen over, maar misschien kunt u die wegnemen, mijnheer de minister.

Mijnheer de minister, ik zal die suggestie ter harte nemen, want het feit dat u dat suggereert, betekent dat u vandaag niet alles kunt zeggen. We zullen het onderwerp dus behandelen achter gesloten deuren in de commissie die ik zelf voorzit. Dank u alvast voor uw antwoord.

Mijnheer de minister, toen het geven van humanitaire hulp aan Gaza uitzichtloos leek, stond defensie paraat, zoals zo vaak. Er zijn talrijke voedseldroppings door onze Belgische defensie uitgevoerd. Ons peloton Rav-Air heeft daarin immers een zeer grote expertise.

De veiligheid van die droppings wordt soms wel in vraag gesteld. Ik denk echter dat voor een situatie als die in Gaza alle middelen moeten worden aangewend om de humanitaire hulp ter plaatse te krijgen. Vrachtwagens kunnen zonder een staakt-het-vuren immers worden beschoten en aangevallen. Daar kunnen ook slachtoffers vallen. Ik denk dat we alles moeten proberen te doen om de humanitaire hulp op een zo veilig mogelijke manier ter plaatse te krijgen.

Mijnheer de minister, hoe evalueert u die operatie? Kunt u ons daarover wat meer informatie bezorgen?

Smakelijk, mijnheer minister, en allen hier. Ik ga zeker terugkomen, zoveel is zeker.

Ik ga beginnen met u te citeren, minister Francken: “Defensie staat altijd paraat om te helpen bij humanitaire rampen. De situatie in Gaza is dramatisch. Hamas moet de gijzelaars vrijlaten en de wapens neerleggen. Israël moet de humanitaire situatie dringend verbeteren. De 15de Wing heeft al humanitaire droppings uitgevoerd boven Gaza en zal dit kortelings hernemen. Op defensie kan men rekenen”. Dat zei u in augustus, minister Francken.

Op het moment dat ik deze vraag indiende, zei u dat er boven Gaza reeds drie Belgische airdrops werden uitgevoerd.

Aan de UGent zei premier De Wever recent trots dat België deze zomer wereldkampioen was in het aanleveren van humanitaire hulp aan de Palestijnen.

In hetzelfde betoog gaf hij echter terecht aan dat er veel conflictgebieden zijn in deze wereld waar de nood vele malen hoger is. Bovendien is er in Gaza uiteindelijk altijd genoeg voedsel geweest. Het werd echter massaal gestolen door Hamas om het tegen woekerprijzen te verkopen om jihadisten te betalen, waardoor de oorlog alleen maar werd verlengd.

Daarom heb ik enkele vragen, minister.

Wat was de precieze inhoud van deze airdrops? Hoe werd gegarandeerd dat ze niet in handen vielen van Hamas, Islamitische Jihad of andere jihadisten? Wat was de kostprijs van al die droppings in Gaza en door wie werd dit precies betaald? Hoeveel doden – ik mag hopen geen – vielen er in Gaza door die toch wel risicovolle airdrops? Ik las namelijk op een gegeven moment dat er een Palestijn was omgekomen door die airdrops. Werd of wordt onderzocht of België daarvoor verantwoordelijk is? Tot slot, voerde de regering in die periode ook zulke airdrops uit boven landen als Soedan, Nigeria en Jemen, waar de noden vele malen groter waren en nog altijd zijn? In die landen heerst immers wel echt hongersnood.

Mijnheer de minister, laten we inderdaad met zijn allen hopen op een duurzame vrede in het Midden-Oosten.

Met betrekking tot Cerulean Skies vind ik het gepast om te stellen: job well done . Het is hier op zijn plaats om de vele militairen die bij die operatie betrokken waren, te feliciteren en te danken voor hun inzet.

Mijnheer de minister, onze afkeer voor Francesca Albanese delen we, zij het om verschillende redenen. U hebt een afkeer omdat ze uw airdrops bekritiseert. Ik heb een afkeer omdat ze een antisemiet is en jihadterreur verheerlijkt.

Dat gezegd zijnde, ook ik vind uw airdrops een schande, maar om heel andere redenen. Er is in de Gazastrook, en dat weet u best, nooit sprake geweest van hongersnood. Toch communiceerde u trots over die airdrops . Premier De Wever deed dat ook: België is wereldkampioen in het aanleveren van humanitaire hulp aan de Palestijnen. De waarheid is dat, terwijl de VN massaal voedsel liet wegrotten en terwijl Hamas voedsel stal en tegen woekerprijzen verkocht om moorddadige jihadisten te betalen, om dus oorlog te blijven voeren tegen Israël, u miljoenen euro aan belastinggeld gebruikte voor airdrops boven Gaza, die, laten we eerlijk zijn, alleen bedoeld waren om uw linkse anti-Israëlische coalitiepartners te paaien. In hoeverre dat gelukt is, laat ik in het midden.

Mijn grootste bezwaar tegen die airdrops is dat, terwijl u ze uitvoerde, elders in de wereld, denk aan Nigeria, écht hongersnood heerste en kinderen écht omkwamen van de honger. Toch achtte u het belangrijker om airdrops te doen in Gaza dan op plaatsen waar dat echt nodig was, mijnheer de minister. Ik vind dat een schande.

Mijnheer de minister, ik begrijp dat u dat zo ziet, maar ik wil er toch op wijzen dat u als minister keuzes moet maken – dat zult u met mij eens zijn. U beschikt over een budget, manschappen, materieel en vliegtuigen. Welnu, het is onvoorstelbaar om te moeten vernemen dat die middelen in de zomer in Gaza worden ingezet, terwijl er op datzelfde moment in werkelijk tal van landen, Jemen, Soedan, Somalië, Congo, Afghanistan, noem maar op, veel grotere noden zijn en mensen letterlijk van de honger sterven. Men zou verwachten dat u zich niet uitsluitend door internationale coalities laat leiden, maar dat u zelf beslist om hulp te bieden waar de noden het grootst zijn. Dat was op dat moment niet in Gaza. Integendeel, in tientallen landen waren de noden veel groter. Toch koos u voor Gaza. Nogmaals, dat deed u om uw linkse, anti-Israëlische coalitiepartners te proberen te paaien. Dat vind ik echt schandalig, want het gaat om veel geld en middelen, en die moeten efficiënt worden ingezet, waar het echt nodig is.

Mijnheer de minister, bij de KMS, waarover we vandaag nog twee wetsontwerpen in commissie hebben goedgekeurd, is er een capaciteitsprobleem. U hebt afgelopen zomer verklaard dat alle 1.000 beschikbare bedden bezet zijn en dat er dus momenteel minstens 200 bedden te kort zijn. Als we binnenkort extra rekruteren, vermoedelijk ook voor het officierenkader, zal die nood wellicht nog groter worden. Het zou ook kunnen dat daar al rekening mee is gehouden bij de bepaling van het tekort aan 200 bedden. Als tijdelijke oplossing zullen er slaapplaatsen worden gehuurd aan de overkant van het defensiehoofdkwartier in Evere. Op langere termijn zou worden gekeken naar een bijkomende nieuwbouw, in de omgeving van de KMS zelf veronderstel ik.

Dat roept een aantal vragen op. In afstand ligt Evere niet zo ver van de KMS, maar qua reistijd is dat minder evident, zeker tijdens de spitsuren. Hoe zal het dagelijkse transport verlopen van de gehuurde accommodatie naar de KMS? Kunt u ook al iets zeggen over de structurele nieuwbouwoplossing? Waar zou die precies kunnen worden gerealiseerd: in de nabijheid van de KMS of elders?

Ik dank u voor de informatie, mijnheer de minister.

Mijnheer de minister, ik heb het hier al vaak gehad over het nieuwe uniform van onze Defensie. Ik denk dat iedereen het erover eens is dat dat een enorme verbetering is ten opzichte van het vorige. Toch bereikten mij een aantal signalen dat er nog een essentieel item ontbreekt in dat gamma, namelijk degelijke regenkledij.

Erkent u die leemte? Wordt daaraan tegemoetgekomen door nog twee items toe te voegen aan het pakket, zodat onze militairen ook bij hevig regenweer aangepast gekleed zijn?

Een field jacket heb ik zelf ook al moeten passen in mijn eenheid. Ik denk dat dat een goede toevoeging is, maar bij zwaar regenweer zal dat niet volstaan. In die zin betreur ik het enigszins dat er in zo’n mooi programma als BDCS, dat allesomvattend is en waarbij de militairen veel minder zelf materiaal moeten aankopen, niet is voorzien in een degelijke regenbescherming.

Ik kom immers nog uit een tijd waarin wij naar AS Adventure gingen om zelf materiaal aan te kopen om ons deftig te kunnen kleden. Die tijd is gelukkig aan het overgaan, maar ik blijf het jammer vinden dat men geen degelijke regenbescherming heeft opgenomen in het BDCS-programma.

Er kan nog wel een beroep worden gedaan op het Multicam-programma, of toch op het item dat in dat programma zat. Ik heb het er echter wat moeilijk mee dat we verschillende camouflagepatronen door elkaar zullen zien. Dat is natuurlijk niet bedoeld voor gebruik op parades en zal dus eerder tactisch worden gebruikt, wat minder erg is. Toch vind ik het jammer dat daar niet over nagedacht werd.

Dat vind ik een valabel argument, mijnheer de minister. Dan moet die stock echter ook verdeeld worden onder de eenheden, zodat de militairen de mogelijkheid krijgen om Multicam boven op het BDCS-systeem te gebruiken. Ik hoop dat daarover geen moeilijkheden ontstaan, want de vraag komt effectief uit het veld. Mensen hebben mij dat gemeld. Ik vind het dus een valabel argument. De voorraad is er en is nog in goede staat. Laten we die dus eerst uitdelen en gebruiken, maar dan moet dat materiaal wel terechtkomen bij de mensen die het nodig hebben.

Mijnheer de minister, mijn partner was zeer blij toen ik geen schepen van Openbare Werken meer was. Ik was dat gedurende 10 jaar en overal waar we samen op reis gingen, keek ik naar het openbaar domein om te zien hoe goed of slecht men dat daar beheerde. Hij dacht dat hij ervan af was.

Alle gekheid op een stokje, afgelopen zomer was ik op reis in Noord-Duitsland, in een prachtige streek aan de Duitse Oostzeekust. Daar stonden nog her en der gele military-load-classificationbordjes en ik vroeg me af of dat toevallig is dan wel of Duitsland er bewust voor gekozen heeft die te behouden. Die bordjes bestonden vroeger ook bij ons; ze geven op een eenvoudige manier aan welke classificatie van voertuigen onze bruggen in beide richtingen kunnen dragen. Ik dacht dat het, in het kader van onze weerbaarheid en voorbereiding, misschien geen slecht idee zou zijn om dergelijke bordjes opnieuw in het straatbeeld te brengen.

Misschien is dat echter niet meer nodig met de huidige technologieën en GPS-systemen. Dat is allemaal goed, totdat ze niet meer werken natuurlijk. Ik vond het daarom de moeite waard om de kwestie even aan te kaarten en te vragen of we die mogelijkheid niet moeten overwegen. Misschien kan een dergelijke maatregel bijdragen aan onze weerbaarheid. Uiteraard houd ik in gedachten dat daarvoor met de gewesten moet worden samengewerkt, aangezien ze bevoegd zijn voor de signalisatie op onze wegen.

Als ik het goed heb begrepen, zullen die bordjes in de toekomst opnieuw in het straatbeeld opduiken. In het kader van de militaire mobiliteit en onze opdracht als host nation voor het versturen van troepen op ons grondgebied kan dat alleen maar positief zijn.

Kosovo is een land dat mij na aan het hart ligt. Ik ben er zelf twee keer op militaire operatie geweest. Ik heb de eer gehad om tijdens de NATO Parliamentary Assembly in Dayton met de president van Kosovo enkele woorden te kunnen uitwisselen, wat bijzonder interessant was. Alles wat verschijnt over Kosovo trekt dan ook onmiddellijk mijn aandacht, evenals de militaire deal die u daar hebt afgesloten met uw counterpart in Kosovo.

Kunt u onze commissie meer toelichting geven over wat die militaire deal precies inhoudt, wat de meerwaarde is voor Kosovo en welke belangen hij dient voor onze eigen defensie?

Daar ben ik heel blij mee, dank u wel.

Mijnheer de minister, ik maak mij een beetje zorgen. Ik ben in Florennes geweest, uiteraard na de komst van de eerste F-35’s. Eerst en vooral wil ik u, of uw kabinet – ik weet niet precies wie daarvoor verantwoordelijk is – danken dat we met de commissie de gelegenheid hebben gekregen om de bunker, het operatiecentrum van onze nieuwe F-35’s in Florennes, te bezoeken. Dat was een unieke kans, collega’s. De generaals zeiden: “Ga zeker mee, want de kans dat je ooit nog binnenkomt in die bunker is zo goed als onbestaande.” Dus zijn we daarnaartoe gegaan.

Het was heel interessant om de werking te zien, van mission planning tot het onderhoud en shelteren van de F-35’s. We kregen zeer interessante informatie. Ik maak mij echter zorgen, in die zin dat – in tegenstelling tot vroeger met onze F-16’s, waarvan de shelters verspreid waren over het hele domein van zowel Florennes als Kleine-Brogel – de nieuwe infrastructuur nu veel meer geconcentreerd is. Die verspreiding was vroeger ook tactisch interessanter dan nu het geval is.

De nieuwe infrastructuur is overigens optimaal en indrukwekkend om te zien, echt fantastisch, zeker voor het personeel dat daar moet werken. Men kan bijna niet geloven dat men in een infrastructuur van Defensie terechtkomt als men wat anders gewend is, maar alles is dus wel sterk geconcentreerd. De shelters van de F-35’s bevinden zich naast elkaar.

Voor de verschillende F-35’s die in Florennes en in Kleine-Brogel gestationeerd zullen worden – de footprint van het gebouw op Kleine-Brogel zal bijna dezelfde zijn als die van Florennes – roept dat toch tactische vragen op. Misschien zou het niet onredelijk zijn om te investeren, mocht de veiligheidssituatie dat vereisen, in een geografisch iets ruimere spreiding van de F-35’s op de terreinen van onze luchtmachtbasissen.

Wordt daarover nagedacht? Zullen we investeren in bijkomende sheltercapaciteit die meer gespreid is en minder geconcentreerd rond één gebouw?

Mijn initiële vraag kwam trouwens voort uit het feit dat de huidige shelters – voor Kleine-Brogel weet ik dit – te laag zouden zijn voor de F-35. De F-35 is iets hoger dan de F-16 en zou dus niet passen in de bestaande shelters. Er zouden dus aanpassingen aan de huidige infrastructuur moeten komen of er zouden nieuwe shelters gebouwd moeten worden.

Mijnheer de minister, erkent u dat probleem? Wordt er nagedacht over een geografische spreiding van onze gevechtsvliegtuigen op de basissen van Florennes en Kleine-Brogel, als dat nodig zou zijn?

Dat is een vrij kort antwoord, maar het wordt onderzocht en dat is het belangrijkste. Ik denk dat we daar in de toekomst nog meer over zullen horen. Ik begrijp ook dat u niet te veel zegt. We moeten ook niet te veel de kat bij de melk zetten. Dat begrijp ik ook. Mijn excuses dat ik die vraag gesteld heb, maar ik vind het toch belangrijk om het op te volgen.

Ik heb op de interparlementaire conferentie in Kopenhagen, waar ik ons land mocht vertegenwoordigen omdat de voorzitter verhinderd was, veel bijgeleerd. Op een bepaald moment ging het over het Deense model inzake de steun aan Oekraïne. Kort samengevat komt het erop neer dat Denemarken, net zoals België en veel NAVO-landen, terecht investeert in de Oekraïense defensie. Het bijzondere is dat Denemarken niet enkel aankoopt bij de Verenigde Staten, maar ook investeert in de Oekraïense defensie-industrie zelf. Dat ondersteunt uiteraard de Oekraïense economie en zorgt ervoor dat de middelen onmiddellijk ter plaatse beschikbaar zijn. Het Deense model heeft dus tal van voordelen.

Staat België achter dat model en wordt het in overweging genomen?

Voor mijn andere vragen verwijs ik naar de schriftelijk ingediende versie.

Volgens het PURL-mechanisme (Prioritised Ukraine Requirements List) dragen bondgenoten bij aan de prioritaire militaire noden van Oekraïne. Oekraïne stelt hierbij lijsten op van dringend benodigd materieel, die via NAVO gevalideerd en door de Verenigde Staten geleverd worden, met financiering vanuit vrijwillige bijdragen van partnerlanden. U kondigde recent aan dat België via dit mechanisme 100 miljoen euro extra zal vrijmaken voor luchtverdedigingssystemen, munitie en ander materieel.

Ik diende ook al een vraag in over het zogenaamde Deense model van steun, waarbij middelen zoveel mogelijk in Oekraïne zelf worden geïnvesteerd.

Mijn vraag daarover: kan u ons wat meer uitleg geven over deze Belgische bijdrage via PURL, de concrete bestemming ervan en de afweging ten aanzien van andere mogelijke modellen van steun?

Op 1 september vond in Brussel een buitengewone vergadering plaats van de NAVO-Oekraïne-Raad, op verzoek van Oekraïne, naar aanleiding van de bijzonder zware Russische luchtaanvallen eind augustus. Deze aanvallen troffen Kiev en andere steden, met tientallen burgerslachtoffers, waaronder kinderen, en zelfs schade aan gebouwen van internationale en Europese instellingen.

Tijdens de vergadering benadrukte de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Andrii Sybiha dat “Moskou sterkere druk moet voelen” en dat de NAVO-partners gezamenlijke stappen moeten ondernemen om de Russische terreur te counteren.

Ik heb daarover volgende vragen:

​Kunt u toelichten welke concrete punten en voorstellen aan bod zijn gekomen tijdens deze spoedvergadering van de NAVO-Oekraïne-Raad?

Welke houding heeft België daarin aangehouden en zijn er engagementen namens ons land genomen?

Worden er bijkomende maatregelen overwogen, hetzij op vlak van militaire steun, hetzij op vlak van politieke of economische druk tegen Rusland?

Recent besliste de NAVO om de nieuwe missie Eastern Sentry op te starten. Deze operatie moet de collectieve verdediging van het Bondgenootschap versterken, met bijzondere aandacht voor de oostflank en de dreigingen die we daar vaststellen sinds de Russische invasie in Oekraïne.

Voor België is dit relevant om meerdere redenen: enerzijds vanuit onze rol als “Transit Nation”, anderzijds omdat we ons engageren in het versterken van de afschrikking en verdediging binnen de NAVO. Bovendien sluit dit aan bij de Strategische Visie Defensie 2025, waarin expliciet wordt verwezen naar een grotere betrokkenheid in multinationale operaties en de nood aan solidariteit binnen het Bondgenootschap.

Mijn vragen zijn de volgende:

Kan u toelichten wat precies de doelstellingen en het mandaat zijn van Eastern Sentry?

Welke Belgische bijdrage wordt overwogen of is reeds beslist?

Hoe verhoudt deze nieuwe missie zich tot de huidige Belgische bijdragen aan de oostflank, zoals Enhanced Forward Presence, Baltic Air Policing en Baltic Sentry?

Tijdens een persconferentie op donderdag 4 september 2025 heeft de Franse president Emmanuel Macron verklaard dat 26 landen formeel hebben toegezegd troepen te willen inzetten in Oekraïne, in het kader van een staakt-het-vuren. Deze troepen zouden niet aan het front worden ingezet, maar als vredesmacht aanwezig zijn op het terrein. Volgens president Macron is het doel van deze aanwezigheid om Rusland af te schrikken van verdere agressie en de veiligheid van Oekraïne te versterken. Tegelijkertijd benadrukte hij dat er geen beperkingen zouden gelden voor de omvang of slagkracht van het Oekraïense leger.

Hierbij de volgende vragen:

1. Heeft België formeel toegezegd te willen bijdragen aan de veiligheidsgaranties voor Oekraïne wanneer een staakt-het-vuren wordt bereikt?

2. Indien ja, over welke aard van inzet gaat het? Gaat het om grondtroepen, luchtsteun, maritieme aanwezigheid, logistieke steun of een andere vorm van betrokkenheid?

3. Onder welk internationaal of Europees mandaat zouden Belgische troepen worden ingezet?

4. Kunt u een inschatting geven van het materieel of aantal troepen dat België eventueel zou kunnen inzetten in het kader van een dergelijk vredesmandaat?

5. Wat zal de rol van de Verenigde Staten van Amerika en de NAVO zijn in dit verband?

Sinds de Russische inval in Oekraïne blijft de internationale steun aan het land cruciaal. Daarbij worden verschillende samenwerkingsmodellen toegepast. Een voorbeeld is het zogenoemde “Deense model", waarbij Denemarken zich in overleg met Kyiv engageert om op langere termijn structurele en gecoördineerde steun te verlenen op defensiegebied, onder meer door middel van capaciteitsopbouw, opleiding en levering van militair materieel. Dit model wordt in internationale debatten vaak aangehaald als een mogelijke blauwdruk voor andere landen. Al zijn er natuurlijk andere mogelijkheden. In het verlengde van onze steun aan Oekraïne heb ik enkele vragen.

Mijn vragen voor de minister:

1. Kan u verduidelijken welke concrete steun België – in zoverre dat deze informatie publiek kan gemaakt worden - momenteel verleent aan Oekraïne (materieel, logistiek, training, humanitair en financieel), en hoe dit zich verhoudt tot het Deense model?

2. Heeft Oekraïne België rechtstreeks om een bijzonder type steun verzocht (bijvoorbeeld bepaalde capaciteiten, opleiding, industriële samenwerking of logistieke steun)? Indien ja, kunt u schetsen welke verzoeken dit zijn en hoe de Belgische regering en defensie daarop heeft gereageerd?

3.Hoe wordt binnen Defensie en de regering beoordeeld welke steun haalbaar is, rekening houdend met de eigen nationale defensiebehoeften, budgettaire beperkingen en de nood aan interoperabiliteit met bondgenoten?

4. Enige tijd geleden was er een duidelijk tekort aan artilleriegranaten – de Europese voorraden waren onvoldoende. Sindsdien is er een inspanning gedaan om dit tekort aan te pakken. Waar Oekraïne aan het begin van het conflict een verhouding van 1 tot 10 had ten aanzien van de Russische Federatie inzake het afvuren van granaten is dit nu een ratio van 1 tot 2. In welke mate is de steun aan Oekraïne hiervoor verantwoordelijk en in welke mate de aanvoerproblemen door gerichte drone-aanvallen tegen Russische arsenalen?

Mijnheer de minister, ik ben heel blij dat ik deze vraag nog kan stellen vandaag. Ik had het namelijk niet meer verwacht.

Ik sta heel sterk achter het vrijwillige militair dienstjaar. Elk initiatief dat jongeren en defensie of de maatschappij en defensie dichter bij elkaar kan brengen, moeten we ondersteunen. Het vrijwillige militaire dienstjaar kadert daarin en is een zeer goede zaak.

Ik wil een aantal aspecten belichten. We hebben de sensibiliserings- of oproepingsbrief vorige week of twee weken geleden goedgekeurd in de plenaire vergadering. Ik heb daar nog altijd enkele proportionaliteitsvragen bij, maar de brief zal worden verstuurd. Wanneer zal dat gebeuren? Wat is de timing?

Wordt er nog overleg gepleegd met een aantal jongerenorganisaties? Zij hadden immers nog opmerkingen en bezorgdheden over de opmaak van die brief. Is er nog wisselwerking met jongerenorganisaties en wanneer zal de brief effectief worden verstuurd?

Nog veel belangrijker zijn echter mijn vragen over het militaire dienstjaar zelf. Hoe zal dat eruitzien? We weten dat er voor volgend jaar 500 plaatsen beschikbaar zijn. Als we 120.000 à 130.000 jongeren een brief sturen, kan het best zijn dat een veelvoud van die 500 wil deelnemen. Hoe zal die selectie verlopen? Wordt het dan het systeem first come, first served ? Hoe zal die triage worden georganiseerd als het project een succes blijkt te zijn, wat ik eerlijk gezegd verwacht? Zal er naast de brief nog op andere manieren worden gecommuniceerd? Zijn er bijkomende communicatiecampagnes gepland? Ik heb gezien dat op de achterkant van de brief een QR-code staat die verwijst naar informatiesessies, wat op zich een goede zaak is.

Hoe zal het militaire dienstjaar worden vormgegeven? Wat zal dat jaar inhouden? Wat zullen de jongeren mogen doen? Wordt er al aan dat project gewerkt? Hebt u al overleg gepleegd met uw diensten om te bepalen hoe dat jaar eruit zal zien? Het moet natuurlijk een interessant jaar zijn voor de jongeren, maar het is ook absoluut de bedoeling dat zoveel mogelijk van de 500 deelnemers doorstromen naar een effectieve job bij defensie. Hoe zal het militaire dienstjaar dus worden vormgegeven?

Ik zou kunnen verwijzen naar mijn mondelinge vraag die ik enige tijd geleden heb ingediend, maar die is achterhaald door de goedkeuring in de plenaire vergadering van het initiatief van de uitnodigingsbrief voor de vrijwillige legerdienst.

Ik wil u vragen om voor de goede orde aan onze commissie mee te delen wat de modaliteiten zullen zijn en hoe het allemaal in zijn werk zal gaan, niet alleen de brief zelf, maar ook de verdere uitrol, gezien een aantal juridische bekommernissen waarvoor wij trouwens in de plenaire vergadering hebben gewaarschuwd.

Ik houd het daarbij.

Monsieur le ministre, la semaine passée, nous avons eu l'occasion de débattre de la proposition de loi relative à l'envoi d'une lettre de sensibilisation aux enjeux sécuritaires modifiés. Nous avons d'ores et déjà adopté les amendements suivant les avis du Conseil d'État de l'APD, et attendons maintenant la seconde lecture du texte.

Toutefois, certaines zones d’ombre subsistent concernant le futur statut des jeunes qui intégreront le service militaire volontaire.

Quel sera précisément leur statut juridique? Seront-ils considérés comme des fonctionnaires, comme des salariés ou relèveront-ils d’un statut sui generis? Pouvez-vous confirmer que, du fait de leur assujettissement à la sécurité sociale, ces jeunes s'ouvriront effectivement des droits sociaux (droit à la pension, aux allocations de chômage, etc.)? Dans la négative, monsieur le ministre, pouvez-vous préciser à la Chambre la prise en compte ou l'éventuelle assimilation pour la pension? Concernant les missions et l’attractivité du service militaire volontaire, pouvez-vous préciser les postes que ces jeunes seront amenés à occuper, ainsi que les critères d’affectation? Auront-ils la possibilité d’émettre des préférences à l’issue de leur formation de base? Enfin, quels sont les éléments de la formation et les avantages qui seront prévus pour rendre ce service militaire volontaire attractif pour notre jeunesse dans l'hypothèse où ceux-ci ne bénéficieraient pas des avantages extralégaux attachés à un éventuel statut de fonctionnaire?

Mijn vragen gingen vooral over de uitwerking van het militaire dienstjaar zelf, over hoe het jaar zal worden vormgegeven. Als ik het goed begrijp, is dat dus nog volop in ontwikkeling?

Mijnheer de minister, dat laatste deel was nog belangrijk voor mijn vragen. Het is goed dat er al redelijk wat detail klaarstaat. Ik weet niet wanneer de eerste infosessie plaatsvindt.

Die vindt dus plaats in november. Mogelijk zal ik daar aanwezig zijn, ik ben dan wel geen 17 jaar meer, maar misschien kom ik toch eens luisteren. Het is goed dat er al concreet is nagedacht over hoe het project vorm zal krijgen.

Het is ook goed dat er zal worden ingezet op sociale media. Die 270.000 euro is nu niet zo’n grote post op een federale begroting, maar als we vaststellen dat er met socialemediacampagnes ook resultaat kan worden geboekt, zonder dat 270.000 euro moet worden uitgegeven aan brieven, moet dat misschien toch overwogen worden.

Het gaat specifiek over inschrijvingen, het vrijwillig militair dienstjaar enzovoort.

Ik dank u in elk geval voor de update. Ik volg het verder op en hoop dat het een succes wordt.

Mijnheer de minister, vermits u klaarstaat om te vertrekken naar Oostende, houd ik het voorlopig bij een bedanking voor uw antwoord. Ik volg het uiteraard verder op.

Merci monsieur le ministre pour vos réponses. Je rappelle simplement que nous sommes très attentifs au fait que nous ne voulons pas voir les jeunes militaires dans les rues.